Piepshow
Hoe kunnen jonge, heteroseksuele mannen zich bewust worden van de rol van genderongelijkheid in romantische relaties, zodanig dat zij aangezet worden om actief verantwoordelijkheid te nemen in het bevorderen van gelijkheid?
Een speelse installatie waarin jonge heteroseksuele mannen worden geconfronteerd met de impact van genderongelijkheid in romantische relaties.
Onderzoek
Als ik je vraag om een heteroseksuele relatie voor te stellen, wat zie je dan voor je?
Waarschijnlijk zie je een traditionele relatie voor je, waarin de man de kostwinner is en de vrouw de zorgdrager. Zelfs in 2024! Dat is niet zo gek, want dit stereotype, dat onder andere hoort bij de fantasie van het 'perfecte huisje-boompje-beestje', is diep verankerd in onze maatschappij. Dit soort ideeën en verwachtingen van wat een relatie hoort te zijn, dragen ook bij aan ons beeld van wat de rol van een man of vrouw hoort te zijn in deze relaties. Het beïnvloedt onze genderverwachtingen: de sociale regels en verwachtingen die een samenleving verbindt aan een gender.
Zo verwachten we bijvoorbeeld vaak dat mannen betalen voor dates, altijd zin hebben in seks en verder maar weinig emoties tonen. Van vrouwen wordt daarentegen vaak verwacht dat zij altijd lief zijn, er sexy uitzien en hun emoties juist te veel tonen. Genderrollen zijn daarnaast niet alleen ideeën over passend gedrag voor mannen en vrouwen, maar zijn ook verbonden met de verschillende machtsniveaus die mannen en vrouwen in de samenleving hebben. [1] Hier wordt soms ook naar verwezen als genderongelijkheid.
Beide genders kunnen veel druk ervaren van deze verwachtingen rondom hun toegewezen genderrollen. Echter, toont onderzoek aan dat deze traditionele verwachtingen voor vrouwen zelfs levensbedreigend kunnen zijn.

De meest extremistische vorm van genderongelijkheid in romantische heterorelaties uit zich in partnergeweld, of zelfs doding. We zien in de meest progressieve landen een tegenbeweging waar vrouwenhaat en geweld juist ook toeneemt op individueel niveau. Zo vindt ook in Nederland veel femicide plaats. Femicide verwijst naar moord gericht op vrouwen, gemotiveerd door het gevoel recht te hebben op of superieur te zijn aan vrouwen. [2]
In het boek “Femicide” schrijft Tessel ten Zweege: “Ook onderzoek wijst naar maatschappelijke opvattingen die er zijn over mannelijkheid en vrouwelijkheid als oorzaak van femicide... Intiem terrorisme komt vaak vorm in relaties waarin ‘sprake is van sterke ongelijkheid tussen de partners, gebaseerd op traditionele rolpatronen; de vrouw heeft enkel zeggenschap over het huishouden en de persoonlijke verzorging van de kinderen en wordt door haar man met geweld bestraft als zij zichzelf meer vrijheden permiteert.’” [3]
Waardoor dit geweld tegen vrouwen toeneemt, vertelt Anita Redert, onderzoeker seksueel geweld bij kennisinstituut voor seksualiteit Rutgers, mij in een interview. “We zien dat mannen lijden aan ‘masculine stress’. Ze voelen de druk om aan alle verwachtingen te voldoen die bij mannelijkheid horen. Als een man faalt op andere ‘mannelijke gebieden’ in zijn leven, kan dit leiden tot seksueel geweld in relaties."
"Zij kunnen dan denken: ‘Ik kan niet presteren in mijn mannelijkheid, dus dan moet mijn vrouw onderdanig zijn, want dan ben ik in ieder geval de man.’ Deze mannen denken vaak ook dat ze recht hebben op bepaalde zaken, puur omdat ze man zijn, zoals bijvoorbeeld seks. Als de vrouw gelijker wordt, bijvoorbeeld door meer te verdienen, kan deze emancipatie op individueel niveau averechts werken. De mannelijkheid van een man kan daardoor meer beperkt worden, wat kan leiden tot geweld."
"Ook zien we dat mannen eigenlijk geen goed rolmodel hebben. Het is moeilijk voor hen om in dit klimaat nog te weten hoe ze nog man kunnen zijn. ”
Er heerst noodzaak voor een interventie om jonge mannen actief te betrekken bij het bevorderen van gendergelijkheid in heteroseksuele romantische relaties. Uit mijn onderzoek bleek dat veel jonge mannen zich niet bewust zijn van deze problematiek of ervoor kiezen deze te negeren. Er bestaat aanzienlijke weerstand binnen deze doelgroep om over deze kwesties te praten.
Ook Anita Redert beaamt dit. “Er is helaas weinig onderzoek gedaan naar hoe je mannen kunt bereiken. Zij hebben de minste affiniteit met het onderwerp, maar we zien juist wel dat mannen vaak vastzitten in traditionele mannelijkheid, wat hen belemmert in het uiten van hun wensen en het tonen van onzekerheid en kwetsbaarheid.”
"Ik denk dat het belangrijk is om te laten zien dat andere mannen hetzelfde denken als zijzelf. Net als die bangalijsten die nu rondgaan, waarschijnlijk keurt 80% van de jongeren het niet goed wat daar gebeurt, maar spreekt zich daar niet over uit. Daar valt nog veel te winnen.”
Dit fenomeen heet pluralistische onwetendheid, waarbij mensen ten onrechte denken dat anderen er overwegend een andere mening op nahouden dan zijzelf. Door pluralistische onwetendheid is het moeilijker om jezelf uit te spreken over wat je om je heen ziet gebeuren.
Ik vond het een interessant idee om jonge mannen elkaars rolmodel te laten zijn, aangezien zij vaak een goed mannelijk rolmodel missen. Ik wil hen laten zien dat het wel hun plek is om erover te praten en dat andere jonge mannen vaak dezelfde mening hebben als zijzelf. Het hoeft niet zo moeilijk te zijn om iemand aan te spreken.
Piepshow

De Piepshow is een imposante installatie gebaseerd op een traditionele ‘peepshow’, waarin het element van gluren wordt teruggebracht naar de rol die mannen spelen in dit vraagstuk. Op een speelse en interactieve manier ervaren mannen een echte peepshow. Ze nemen plaats in een hokje, stoppen een muntje in het slot en krijgen een video te zien van een intiem scenario tussen een koppel. Maar waar een echte peepshow spannend is vanwege de seksuele spanning, is de Piepshow spannend omdat het scenario steeds meer uit de hand loopt en steeds ongemakkelijker wordt. Nadat het scenario is afgespeeld, vraagt de vrouw in de video de mannen op een speelse manier om "niet alleen maar te gluren, maar ook in te grijpen!"
De mannen schrijven advies op en ‘grijpen in’ op de situatie, alleen maar om erachter te komen dat het al ‘te laat is’. Ze worden door middel van video en audio geconfronteerd met de pijnlijke waarheid, maar wel op een luchtige manier. Vanuit daar worden de mannen nogmaals opgeroepen om niet alleen maar te kijken, maar vooral ook te praten als ze iets zien gebeuren wat niet oké is. Ze kunnen na de ervaring het advies wat andere mannen hebben achter gelaten ook lezen.
De Piepshow speelt met het idee van “alleen maar blijven gluren.“ Zoals dat ook gedaan wordt in een echte peepshow. De installatie is gemaakt van semi-transparant plexiglas, om ook die extra gelaagdheid van gluren te brengen in de belevenis van de ervaring. Met deze installatie wil ik de doelgroep de kans geven hun ogen te openen en bewust te worden van de ernst van genderongelijkheid in romantische relaties, zodat zij actief hun verantwoordelijkheid nemen in het bevorderen van gendergelijkheid.
Bronnen
[1] Meyerowitz, Joanne. 2008. “A History of “Gender””, Pp 1346–1356 in The American Historical Review, Volume 113, Issue 5.
[2] Ten Zweege, Tessel. 2023. “Femicide”, ‘Voorwoord’ blz. 13. De Geus. 2023.
[3] Ten Zweege, Tessel. 2023. “Femicide”, ‘Femme fatale’ blz. 37. De Geus. 2023.