Van Stempel Naar Stem
“Hoe kunnen de sociaal ongelijkheden in het onderwijs in de huidige Nederlandse samenleving veranderd worden om meer bewustwording te creëren?”
Sociale ongelijkheid komt nagenoeg in iedere samenleving voor en dus ook in Nederland. Op het gebied van banen, scholing en woning bestaat grote ongelijkheid binnen groeperingen van verschillende etnische afkomst (Schnabel, 2018). Echter, in met name de westerse samenlevingen waar een grote middenklasse aanwezig is, is deze ongelijkheid minder aanwezig dan in landen waar een groot bestaat tussen arm en rijk.
Een grotere uitdaging, en ook een groter maatschappelijk probleem, is dat ons onderwijs leerlingen met verschillende sociaal-culturele achtergronden onvoldoende gelijke kansen biedt. Er is een belangrijke relatie tussen het opleidingsniveau van ouders en de schoolloopbaan van hun kinderen. (OECD, 2016)
Het is namelijk zo dat in Nederland jaarlijks zo’n 30% van de basisschoolleerlingen over- of onder geadviseerd. Leerlingen met laagopgeleide ouders worden vaker onder geadviseerd dan leerlingen met hoogopgeleide ouders en dat is van blijvende invloed op de rest van hun loopbaan. In 2018 maakten ruim 260 duizend kinderen deel uit van huishouden met een laag inkomen (CBS, 2019).
Naast het gezin zijn ook de buurt, wijk en regio een belangrijk aspect. Deze hangen nauw met elkaar samen en spelen een belangrijke rol bij kansen(on)gelijkheid. Volgens de ecologische systeemtheorie wordt de ontwikkeling van een kind bekeken en verklaard vanuit zijn relatie met de sociale omgeving. Doordat de sociaaleconomische positie van een gezin, de school- keuze de en leefomgeving elkaar sterk beïnvloeden zorgt dit ervoor dat kinderen die vanuit thuis minder bagage meekrijgen ook in een sociale omgeving opgroeien waar minder hulpbronnen en kansen zijn. (SCP 2014)
In het onderwijs wordt onderscheid maken begrepen als een rationeel, proactief proces waarbij leraren op basis van kennis over hun leerlingen aanpassingen doen om het leerproces in de klas te verbeteren. Hierbij zijn twee kanttekeningen te maken. Het is namelijk de vraag of onderscheid maken wel gebaseerd is op objectieve kennis over leerlingen, ten tweede of onderscheid maken van leraren wel rationeel en proactief is. Onderzoek laat namelijk zien dat dat niet altijd goed gaat. Het aantal scholieren en studenten dat discriminatie ervaart is gegroeid in de afgelopen jaren. 3% van alle scholieren en studenten is in 2019 gestopt met zijn/haar opleiding vanwege discriminatie (SCP, 2020). Veel mensen strijden tegen discriminatie en onrechtvaardigheid. Toch is het een hardnekkig probleem waar blijvend aandacht voor nodig is.
Hiermee heb ik in kaart gebracht dat het dus met name belangrijk is om aandacht te vragen voor sociaal ongelijkheden in het onderwijs en studenten ervan bewust te maken dat die verschillen er zijn. Dat kan door in kaart te brengen welke factoren precies van invloed zijn. Of bijvoorbeeld te onderzoeken hoe we de verschillen kunnen verkleinen. Ook is het essentieel om op een persoonlijke manier over die ongelijkheid in gesprek te gaan aangezien dit bijzondere inzichten oplevert, waarmee je als student bij je studie, tijdens je stage of later als professional je voordeel kunt doen.
Er is voor een spel gekozen om het uiteindelijke doel het beste te bereiken; een gesprek over bewustwording van discriminatie in het onderwijs. Informatieve games kunnen informatie verstrekken aan mensen, wat ze eerst nog niet wisten. Dit helpt bij bewustwording. Door elementen in de game toe te passen die ruimte laten voor discussie of gesprek, kan men dit onder- werp rustig, maar bewust tackelen. Gediscrimineerde leerlingen voelen zich vaak niet gehoord, ook al praten zij hier met ouders en familie openlijk over. Het probleem dat deze groep zich niet gehoord voelt, kan door middel van een spel uitgebreid worden aangepakt. Wanneer men bereid is om aan een spel te beginnen, is er ook tijd voor gehoor aan elkaar. Ook de groep die er nog niet echt een idee bij heeft, kan er zo de tijd voor nemen. Hierbij is het wel van belang dat alle spelers een open houding hebben tegenover elkaar.
Het doel van het spel is om te ervaren wat kansenongelijkheid met je doet. Je kruipt in de huid van een leerling die start op de basisschool, maar groeien op in verschillende soorten gezinnen. Er zijn verschillen in cultureel, sociaal en psychologisch kapitaal. Tijdens je loopbaan in het spel kom je verschillende situaties tegen waar verschillende consequenties aan verbonden zijn. Dit geeft positieve ervaringen en negatieve ervaringen die weer van invloed zijn op de rest van je leven. Samen bepaal je hoe het spel verloopt en wat het meest waarschijnlijke scenario is. Wie aan het eind van het spel verhoudingsgewijs de meeste positieve ervaringen heeft opgedaan, heeft “gewonnen”.